Kraj i ludność
„Kraj między rzekami”, jak nazwali te ziemie Grecy, był terenem powstania najstarszej cywilizacji świata - dorobkowi społeczności neolitycznych żyjących na obszarach okalających Mezopotamię, od północy i wschodu oraz niewiarygodnej wręcz żyzności gleby, zwłaszcza w południowej jej części.
Mezopotamia jest nizinnym w większości obszarem, wyznaczonym od północy łańcuchami Taurusu Armeńskiego, od wschodu - górami Zagros, od zachodu najpierw pasem stepów, a następnie Pustynią Syryjską.
Mezopotamia jest nizinnym w większości obszarem, wyznaczonym od północy łańcuchami Taurusu Armeńskiego, od wschodu - górami Zagros, od zachodu najpierw pasem stepów, a następnie Pustynią Syryjską.
Tygrys i Eufrat były (i są) rzekami kapryśnymi, wylewającymi w sposób nieprzewidywalny, gdy daleko na północy, w ich górnym biegu, padały zbyt obfite deszcze. Niosły one ogromną ilość wody, a także rozdrobnionego materiały skalnego, który osadzał się przede wszystkim w dolnym biegu. Im dalej na południe, tym mniejsze były opady deszczowe i tym większa zależność od wody niesionej przez rzeki, przede wszystkim Tygrys i Eufrat. Na górzystej wyżynie północy rolnictwo odbywało się bez irygacji. W środkowej części krainy intensywna uprawa wymagała najczęściej dostarczenia wody kanałami, gdyż deszcze były nieregularne i zbyt skromne, aby dało się uprawiać rośliny. Na południu rozciągała się płaszczyzna przecięta licznymi odnogami i starorzeczami, z jeziorami i bagnami - tu trzeba było systematycznie prowadzić regulację wód, usuwając cześć z nich, aby osuszyć tereny podmokłe.
|
Bogactwo Mezopotamii przyciągało najeźdźców schodzących z gór Zagros i przybywających ze stepów okalających Pustynię Syryjską. Brak naturalnych barier, „otwartość” krainy ułatwiała im zadanie. Ludność Mezopotamii kształtowała się w wyniku pomieszania różnych elementów etnicznych, przy czym dominowały ludy mówiące językami semickimi. Południowa, najżyźniejsza cześć Mezopotamii nie miała żadnych bogactw naturalnych. Nie było kamienia do produkcji narzędzi i wznoszenia budowli, kamieni szlachetnych i półszlachetnych, drewna, rud metali. Tych ostatnich brakowało także w środkowej i północnej Mezopotamii. Ludnośc tej krainy „skazana” więc była na intensywny handel z północnym i południowym wschodem. Wydaje się, że sięgał on nawet do wybrzeży indyjskich. Artykuły żywnościowe, ale przede wszystkim rzemieślnicze, mniej ważące i łatwiejsze wobec tego do transportu, wymieniano na potrzebne surowce. Tygrys i Eufrat, mimo gwałtownej szybkości wód, stanowiły znakomitą drogę wodną, istotny czynnik jednoczący region.