Sumer
Początkowo główną rolę odgrywała południowa, najżyźniejsza cześć Mezopotamii, którą przywykliśmy nazywać Sumerem od nazwy ludu, który osiedlił się tu w połowie IV tys. p.n.e., tworząc oryginalną cywilizację. Nie wiemy, skąd przybyli Sumerowie. Wprawdzie poznaliśmy ich język, studiując napisy na tabliczkach z pismem klinowym, ale nie potrafimy w sposób pewny znaleźć języka spokrewnionego z sumeryjskim.
Sumerowie dokonali w Mezopotamii rewolucji urbanistycznej: to oni stworzyli miasta, stanowiące samodzielne państwa. Miasta liczyły od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców. Centrum stanowiło sanktuarium. Za murami świątynnymi, znajdowało się miejsce nie tylko dla właściwej świątyni, ale także dla warsztatów, ogromnych magazynów produktów rolnych i rzemieślniczych. Do świątyni należała znaczna cześć ziemi uprawnej, na jej potrzeby pracowali liczni rzemieślnicy.
Sumerowie dokonali w Mezopotamii rewolucji urbanistycznej: to oni stworzyli miasta, stanowiące samodzielne państwa. Miasta liczyły od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców. Centrum stanowiło sanktuarium. Za murami świątynnymi, znajdowało się miejsce nie tylko dla właściwej świątyni, ale także dla warsztatów, ogromnych magazynów produktów rolnych i rzemieślniczych. Do świątyni należała znaczna cześć ziemi uprawnej, na jej potrzeby pracowali liczni rzemieślnicy.
Początkowo władze w miastach sprawował naczelny kapłan, powoli doszło do pojawienia się świeckiego władcy. Widziano w nim wybrańca bogów, do którego obowiązków należało składanie m ofiar, organizowanie uroczystości religijnych i wznoszenie świątyń. Świątynia i królewski pałac, działały równolegle, zwłaszcza w dziedzinie gospodarki (organizowanie uprawy roli i hodowli, a także dalekosiężnego handlu). Niektóre z ważniejszych miast próbowały narzucić panowanie słabszym sąsiadom, ale bez trwalszego skutku.
Sumerom zawdzięczamy stworzenie pisma, które przywykliśmy nazywać klinowym. Powstało ono dla potrze administracji świątynnej i państwowej, ale szybko znalazło inne zastosowania, zarówno w życiu jednostek, jak i sferze religii i kultury. Zapisywano teksty modlitwy i opisy czynności obrzędowych, tworzono kroniki i poematy, cykle mitów.
Wpływy cywilizacji sumeryjskiej sięgały daleko na północ, a także zachód do Syrii. Były one niezwykle trwał: mimo zmian politycznych i etnicznych dorobek Sumerów stanowił podstawę, na której rozwijała się cywilizacja mezopotamska.
Wpływy cywilizacji sumeryjskiej sięgały daleko na północ, a także zachód do Syrii. Były one niezwykle trwał: mimo zmian politycznych i etnicznych dorobek Sumerów stanowił podstawę, na której rozwijała się cywilizacja mezopotamska.